In de afgelopen jaren heb ik regelmatig verhalen gelezen over de deeleconomie, of collaboratieve consumptie. Het idee daarvan is redelijk eenvoudig: als we meer met elkaar zouden delen, in plaats van allemaal onze eigen dingen willen kopen, dan zorgt dat voor minder belasting op het milieu, zijn we hier minder geld aan kwijt én hebben we waarschijnlijk veel meer contact met de gemeenschap waarin we ons bevinden. Inmiddels heb je al diverse initiatieven om je auto, gereedschap of vaardigheden met anderen te delen. Maar heeft een dergelijke deeleconomie ook echt – grootschalig – de toekomst?
In dit artikel:
Consumptiemaatschappij
De consumptiemaatschappij zoals we die nu kennen, is echt iets van de laatste eeuw. De term werd al in 1798 een keer opgeworpen, maar in 1960 gebeurde dit pas echt op de manier zoals we die nu kennen. Een maatschappij waarin vrije tijd met name gebruikt wordt om goederen en diensten te verwerven. En om daarover na te denken en ermee te pronken. Want hoewel het woord ‘consumptie’ misschien anders doet vermoeden, ligt de nadruk bij deze goederen en diensten niet op het bevredigen van een basisbehoefte als eten en drinken, maar zorgen ze juist voor prestige en status. Althans, dat is het idee.
Al sinds de consumptiemaatschappij bestaan, zijn er ook tegenstanders. Zij maken zich zorgen over tekorten aan grondstoffen, energie en levensruimte, als de focus alleen maar op consumeren ligt. Daarnaast denken ze dat consumentisme de culturele verscheidenheid en sociale cohesie tegenwerkt. Als je zelf iets kunt kopen, heb je een ander immers niet meer nodig om het te lenen. En als je de ander ziet als ‘leverancier’ of ‘consument’, dan doen veel andere (culturele) kenmerken er misschien niet meer toe.
Snelle verandering
Hoewel ik in feite geboren ben in de consumptiemaatschappij, zie ik ook wel dat er grote verschillen zijn tussen mijn jeugd – in de jaren 80 – en de tijd waarin we nu leven. In het buurtschap waar ik opgroeide was het heel normaal om even bij elkaar langs te gaan, om die oude buurvrouw een soepbot voor haar hond te brengen. Om op drie andere adresjes aan te bellen voor een snoepje, om geld en een bak bij opa en oma te brengen, zodat die bij een iets verderop wonende buurman eieren kon halen. Ik denk dat er ook nu nog genoeg plekken zijn waar dat zo werkt, maar voor mijn idee zijn het er minder dan vroeger.
Tegenwoordig kun je soms jarenlang naast mensen wonen, zonder ze ooit gesproken te hebben. Dat was toen niet ongekend. Dat was simpelweg onmogelijk. Als je nieuw was, dan kwam iedereen wel een keertje langs om kennis te maken.
Opkomst van de deeleconomie
De laatste jaren lijken steeds meer mensen zich te realiseren dat overmatige consumptie op de lange termijn óók niet houdbaar is. Omdat er grondstoffen opraken, maar ook omdat het mensen privé steeds meer begint te raken. Door steeds meer en duurdere dingen te ‘moeten’ kopen, zitten we inmiddels in een situatie waarin het vrij normaal is dat je als stel allebei fulltime werkt. Doe je dat niet, dan ben je ‘vreemd’. En als je single bent, dan is het in veel steden nog maar de vraag of je bijvoorbeeld een eigen woonruimte zou kunnen betalen.
Hoe lukt het dan wel om prettig te leven? Door dingen met elkaar te delen, zodat je ook de kosten deelt. Zo heb je inmiddels woongemeenschappen, initiatieven om auto’s met elkaar te delen, mogelijkheden om vakantiewoningen met elkaar te delen en websites waarop je diensten met elkaar kunt uitwisselen. Daarnaast doet de ’tweedehandseconomie’ het goed. Kringloopwinkels trekken veel belangstelling en volgens mij is er in heel Nederland echt niemand die nog nooit van Marktplaats.nl gehoord heeft.
China
En hoewel de initiatieven hier ook doorlopen, is de deeleconomie, of collaboratieve consumptie, in China pas écht huge. Daar zie je echter ook de risico’s die zo’n economie met zich meebrengt. Het praktisch opzetten van het delen lukt nog wel. Maar hoe zorg je ervoor dat de mensen ook weer ‘sociaal’ worden?
Neem bijvoorbeeld het voorbeeld van Zhao Shuping, een idealistische ondernemer die maar ruim anderhalf miljoen dollar ophaalde om 300.000 paraplu’s te kopen. Die wilde hij voor een klein bedrag (ongeveer 50 cent per half uur) verhuren op treinstations in 11 grote Chinese steden. Mooi idee, niet? Het initiatief heeft twee weken gelopen. Daarna waren alle 300.000 paraplu’s weg. Gestolen.
Dit lijkt vooral te komen tussen een verschil in de mate waarin we mensen vertrouwen én het geloof dat we hebben in de deeleconomie. Waaraan je dan ongetwijfeld ook nog het idee ‘zoals de waard is, vertrouwt hij zijn gasten’ kunt toevoegen. In de afgelopen 30 jaar is het vertrouwen in de medemens aanzienlijk afgenomen. En dat blijkt helemaal het geval te zijn onder millennials (check hier wat grafiekjes en linkjes). Het vertrouwen in de deeleconomie neemt echter wél weer toe. Zo werd bijvoorbeeld een onderzoek uitgevoerd naar de betrouwbaarheid van mensen die bepaalde diensten aanboden. Dit onderzoek – dat in 11 landen werd uitgerold – liet zien dat 88% van de respondenten dachten dat chauffeurs van deelauto’s (denk aan Uber) betrouwbaar waren.
Vertrouwen vs. opschalen
Hier zie je heel goed wat de invloed van technologie is op het vertrouwen van mensen. En hoe opschalen soms als belangrijker wordt gezien dan het vertrouwen van mensen winnen. De initiatieven die er nu zijn om de deeleconomie te stimuleren, zijn vaak gericht op groei. En dat is ook logisch; meer groei = meer mensen = meer mogelijkheden tot delen.
De technologie wordt ingezet om meer vertrouwen te creëren en meestal werkt dat. Kijk alleen maar naar afspraakjes die gemaakt worden via chatrooms. Je zou het 50 jaar geleden niet in je hoofd halen om heel Nederland door te reizen voor iemand die je nooit gezien hebt, die je misschien wel nooit gesproken hebt en die niemand van jouw familie of vrienden kent. Of om via een schimmig geel kantoor heel veel geld te versturen naar iemand die je nooit ontmoet hebt, maar die een zielig verhaal ophangt over alle tegenslagen waarmee die persoon te maken heeft gehad. Met de komst van het internet is dat allemaal veel normaler geworden.
Je kunt heel snel het idee hebben dat iemand te vertrouwen is, met alle gevolgen van dien. Want eerlijk is eerlijk: rotte appels zitten overal. En des te groter de groep mensen is, des te meer rotte appels. Zo’n grote ‘wolk van vertrouwen’ is natuurlijk ook ontzettend aantrekkelijk voor mensen die een minder positieve insteek hebben. Hoe makkelijk is het dan niet om te denken: ‘Oh, er is genoeg, het maakt niet uit als ik deze paraplu niet terug breng’.
Heeft delen de toekomst?
Ik denk dat de deeleconomie op een bepaalde manier wel toekomst heeft, maar ik vraag me wél af of het moet worden opgepakt in de vorm van een project, een kickstarter of een crowdfundingsinitiatief. Natuurlijk is het mooi als je online toegang hebt tot veel meer mensen, maar hoe sociaal is dat? Ga je dan weer niet helemaal voorbij aan de achterliggende gedachte om de sociale cohesie binnen jouw omgeving te vergroten?
Als je dat wilt doen, kun je beter wat van je buren lenen. Of iets aan je buren uitlenen. Of, zoals hier wel gedaan wordt: met een groepje iets kopen dat door iedereen gebruikt kan worden.
Maar daar heb je dan zelf ook wel wat in te doen. Of ik, als ik voor mezelf spreek. Ik ben namelijk ook zo’n individualist die graag haar eigen zaakjes regelt. Ik leen niet graag van mensen, omdat ik niet iets van een ander stuk wil maken. En eerlijk gezegd leen ik mijn spullen ook niet graag uit, omdat ik vind dat niet iedereen daar even netjes mee omgaat als ik zelf zou doen. Soms terecht, maar ook vaak niet. En als ik iets van een ander stuk zou maken, wil dat niet zeggen dat ik het niet gewoon kan vervangen. Wat dat betreft zou dat ook geen obstakel hoeven te zijn. Wat je dan wél nog moet weten: wie heeft wat nodig? Wie zou iets van jou kunnen gebruiken? En wie heeft iets dat jij wel zou kunnen gebruiken? Hoe maak je daar goede afspraken over?
Het zou mooi zijn als we wat dat betreft toch weer even honderd jaar terug in de tijd konden. Toen er niet nagedacht hoefde te worden over dit soort dingen. Toen een ‘deeleconomie’ min of meer vanzelfsprekend was en niet speciaal georganiseerd hoefde te worden.
Lees ook: Wat kun jij van je oma leren (of je kleinkinderen vertellen…)
Geven en ontvangen
Maar waar je ook over na kunt denken: delen staat niet gelijk aan uitlenen. Je kunt ook delen door weg te geven. Door los te laten. En dat spreekt mij een stuk meer aan. Ik vind die kleine mini-bibliotheekjes die je langs de weg wel eens ziet bijvoorbeeld geweldig. En hoe leuk is het om de moestuinoogst die jij niet op krijgt of de kleding die je niet meer draagt weg te geven? En als je dan ook nog even oefent in ‘ontvangen’, dan zou daar wel eens een heel mooi nieuw systeem uit voort kunnen komen!
Hoe zie jij de deeleconomie? Heeft dat de toekomst, of zitten er tegenwoordig té veel haken en ogen aan?
Volg LekkerLevenMetMinder nu ook op Pinterest, Facebook en Instagram!Deze post kan affiliate-links bevatten. Dit betekent dat ik een commissie krijg als je iets via deze links koopt. Uiteraard kost dit jou niets extra's (soms is het zelfs voordeliger!) en kun je erop rekenen dat ik alleen links opneem van websites of producten waar ik zelf 100% achter sta. Gebruik je deze links voor je overstap, aanmelding of aankoop? Dank je! Je helpt mij dan weer om nóg meer mooie content te kunnen maken!
Het is er al LETS. Zo goed hoe dat systeem werkt.
Een mooi, oprecht en inhoudelijk stuk.
We zijn net (bij ons nieuwe huis) een flinke moestuin aan het aanleggen. Samen met de vele fruitbomen wil ik een deel van de overvloed op een kraampje aanbieden aan de straatkant. Alleen nog even toetsen of daar geen misbruik van wordt gemaakt, precies zoals je hierboven beschreef.
Sander
Wat een mooi idee! Ik hoop dat het positief uitpakt, zoals het ook bedoeld is!