Als je psycholoog Dan Ariely moet geloven, dan maakt geld het vrijwel onmogelijk voor mensen om hun gezonde verstand erbij te houden. Zijn boek ‘Dollars and Sense’ is onlangs ook naar het Nederlands vertaald. Deze versie, ‘Geld en gedrag’, is onlangs uitgekomen. Hierin beschrijft Ariely hoe irrationeel mensen kunnen worden als het gaat om geld. Vijf van de voorbeelden die hij geeft zijn té leuk om niet te delen. Hoeveel herken jij ervan bij jezelf?
In dit artikel:
De gulden middenweg
Wat doe jij als je de keuze krijgt tussen een kleine, middelgrote of grote milkshake? Volgens Ariely is de kans groot dat je de middelgrote neemt. De kleine is misschien te klein, terwijl de grootste weer te groot (én te duur!) kan zijn. De middelste is dan veilig. Maar niet altijd verstandig, want als je aan een kleine ook genoeg hebt, dan is die middelgrote voor jou gewoon te duur.
Best heel herkenbaar; bij de milkshake ga ik altijd voor de kleine, maar bij veel andere dingen vind ik de gulden middenweg vaak prima. Tijd om hier eens wat scherper op te gaan letten!
Afgeprijsd!
Kun jij ook zo genieten van een aanbieding voor een superlage prijs? Meer dan van een product dat ‘gewoon’ diezelfde prijs had? Voor veel mensen blijkt dat te gelden. Toen het Amerikaanse warenhuis JCPenney een tijdlang géén van/voor-prijzen op de etiketten zette, maar gewoon de prijs aangaven, draaide het bedrijf in een jaar tijd bijna een miljard verlies. Toen ze weer gingen werken met van/voor-prijzen, kwamen de klanten én de omzet weer terug. Bizar!
De investering is al te groot
Misschien herken je het wel: mensen die in een kansloze zaak geïnvesteerd hebben – of het nu tijd is, of geld – en daar maar niet uit lijken te kunnen stappen, omdat ‘de investering al te groot is’. Ondertussen loopt het verlies alleen maar op. Dan kun je beter de knoop doorhakken en je verlies pakken en voorkomen dat dat verlies nog groter wordt.
Dit herken ik wel bij twee van mijn aandelen. Dat waren eigenlijk gokjes, ze gaan niet goed, maar tóch kan ik het niet over m’n hart verkrijgen om ze te verkopen. Want misschien zit er tóch nog een kans in. Nu gaat dat om een beperkt bedrag én heb ik ze ook nog niet zo heel lang, dus dat is te overzien. Als je echter té lang water naar de zee blijft dragen om te voorkomen dat je concreet verlies moet nemen, kan het tóch zijn dat je in ieder geval financieel gezien niet verstandig bezig bent.
Geld of een kaartje?
Stel je voor: je hebt een concertkaartje gekocht voor 50 euro en komt er bij de kassa achter dat je het kaartje verloren bent. Als je als de meeste mensen bent, dan ga je nu boos naar huis. Je bent je geld kwijt. Maar: wat als je in dit geval nog geen kaartje gekocht had en je merkt bij de kassa dat je een biljet van 50 euro mist. Wat doe je dan? Uit onderzoek blijkt dat de meeste mensen dan wél 50 euro uitgeven voor een kaartje. Vreemd, want in beide situaties was je 50 euro kwijt… De verklaring hierin zou liggen dat de 50 euro voor het kaartje echt al uitgegeven was, terwijl het briefje van 50 minder concreet is. Die kun je wel weer uit de muur trekken…
Hoe langer, hoe beter
Je wilt de ramen van je huis laten zemen en huurt hier twee glazenwassers voor in: één voor de voorkant en één voor de achterkant. Beide glazenwassers brengen 100 euro in rekening en doen het werk even netjes. Maar nu is glazenwasser 1 binnen 30 minuten klaar, terwijl glazenwasser 2 er 3 uur over doet.
Waar ben je blijer mee? Ons irrationele brein is blijer met glazenwasser 2, omdat die er meer tijd in heeft gestoken. Dat voelt eerlijker, want waarom zou glazenwasser 1 omgerekend een uurtarief van 200 euro moeten hebben? Niet logisch, want per saldo zijn de kosten en het resultaat hetzelfde.
Herkenning!
Ik herken best een aantal van deze irrationele gedachten. Meestal kan ik ze ook wel weer een beetje relativeren, maar toch. Ik houd van koopjes, vind het inderdaad fijn als ik voor m’n idee waar voor m’n geld heb én vind het ook heel prettig om een beetje voor de gulden middenweg te gaan.
En ik denk dat er – naast deze 5 voorbeelden – nog heel veel meer dingen zijn waarin we irrationeel gedrag vertonen als het gaat om geld. Denk maar aan het makkelijker uitgeven van ‘digitaal’ geld dan contant geld. Of die gedachte dat iets dat duur is, ook automatisch goed moet zijn. Het leuke is; des te meer je van dit soort dingen weet, des te makkelijker het wordt om ze ook bij jezelf te herkennen. En zo kun je er weer wat aan doen!
Het boek van Dan gaat in ieder geval op mijn bieb-lijstje!
Merk jij ook wel eens dat je soms wat irrationeel met geld omgaat? Kun je een voorbeeld geven?
Volg LekkerLevenMetMinder nu ook op Pinterest, Facebook en Instagram!Deze post kan affiliate-links bevatten. Dit betekent dat ik een commissie krijg als je iets via deze links koopt. Uiteraard kost dit jou niets extra's (soms is het zelfs voordeliger!) en kun je erop rekenen dat ik alleen links opneem van websites of producten waar ik zelf 100% achter sta. Gebruik je deze links voor je overstap, aanmelding of aankoop? Dank je! Je helpt mij dan weer om nóg meer mooie content te kunnen maken!
Het lastigste vind ik niet om deze valkuilen te herkennen, maar vooral om er niet in te stappen. Zelfs als ik ze weet, val ik er voor. En dan vind ik het misschien nog wel lastiger om het te weten, dan voelt het veel stommer.
Staan er ook oplossingen bij ,voor die valkuilen? Dan heb je tenminste een escape (desnoods een waar je op moet oefenen)
Mooie vraag, ik ga op onderzoek uit en kom erop terug 🙂
Helemaal eens met kruidigmeisje! Met name de bonusaanbiedingen bij de super die op de kleintjes let zijn erg verleidelijk, de kortingen zijn soms zo hoog dat je er bijna geen weerstand aan kan bieden. Groet Nicolet
Ik ken de voorbeelden en toch doe ik zelf ook irrationele dingen met financiële consequenties. Zo koop ik altijd op lange werkdagen een cappuccino op het station, soms heb ik daar niet eens zin in. Terwijl ik soms op vrije dagen of korte werkdagen er veel meer behoefte aan heb, maar dan gun ik het mezelf niet en is het te duur.. De van-voor prijzen herken ik ook, hoewel ik niet zo gevoelig ben voor de bonusaanbiedingen, wel voor de 35% sticker. En de sunk cost fallacy, oftewel te lang blijven doorgaan omdat je er ooit in hebt geïnvesteerd, dat herken ik bij een hobby van mij, die me eigenlijk niet zoveel voldoening meer geeft.
Het voorbeeld “hoe langer, hoe beter” herken ik van mijn vorige manager. Ik ben erg snel in Excel en met cijfers en draaide enorme productie tov bepaalde collega’s. Sommige van die collega’s staken echter heel veel tijd in 1 casus, niet eens een bijzondere of ingewikkelde, presenteerden dat, lummelden de rest van de dag of konden gewoon écht niet met Excel omgaan en kregen net zoveel, zo niet meer waardering. En natuurlijk, want het was een vast salaris per werkweek, net zoveel betaald.. Hier heb ik wel wat geleerd over kantoorpolitiek, productiviteit en balans!